In het kader van ons jaarthema Spel & Stad starten we een nieuwe reeks Object van de Maand: Speel Goed door architecten. We trappen de reeks af met een prachtig speelobject: de Schommelwagen van Mart Stam, Hans Brockhage en Erwin Andrä uit het jaar 1950.

‍

Schaukelwagen

De paden van Cornelis van Eesteren en Mart Stam kruisten elkaar regelmatig. In 1928 ontwierpen zij een gezamenlijk plan voor de herinrichting van het Rotterdamse Hofplein en na de Tweede Wereldoorlog waren zij gezamenlijk betrokken bij het ontwerp van Nagele in de Noordoostpolder: een nieuw dorp met betaalbare woningen gebouwd volgens de nieuwste inzichten. Zij waren ook gezamenlijk betrokken bij de ontwikkeling van het woningbouwproject Tuindorp Frankendael in Amsterdam. Een van de eerste naoorlogse uitwerkingen van het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam. Als overtuigd communist vertrok Stam in 1948 naar de voormalige Duitse Democratische Republiek (DDR) waar hij directeur van de Kunsthochschule Weißensee werd. Daar begeleidde Stam een seminar over het ontwerpen van speelgoed waar de jonge student Hans Brockhage aan mee deed. Brockhage werkte tijdens het seminar aan het ontwerp voor een houten hobbelpaard. Toen Stam het paard zag, riep hij volgens de overlevering in krakkemikkig Duits uit: ‘Wenn Pferd fällt um, ist Pferd tot. Du mußt machen Pferd, das nicht tot ist, wenn fällt um’. Het paard mocht niet omvallen en dat was voor Brockhage de aanleiding om zijn ontwerp te veranderen. Hij haalde mede-student Erwin Andrä erbij en gezamenlijk creëerden ze een object met een brede basis die als schommel functioneerde, maar omgekeerd ook werkte als speelgoedauto. Zo werd de Schaukelwagen geboren: een kindermeubel gemaakt van beukenhout, gebogen triplex, metaal en rubber.

‍

Opnieuw in productie

Het ontwerp was succesvol en werd vanaf 1951 in productie genomen door de Volkseigener Betrieb (VEB) Holzspielwaren Werke Ohrdruf in de DDR. Na enkele jaren nam de interesse onder consumenten echter af en leek de Schommelwagen in vergetelheid te raken. Totdat in 2011 de Duitse firma Werkform GmbH uit Brand-Erbisdorf de licentie verwierf en het object sindsdien op de markt brengt. De interesse in de Schommelstoel is daardoor weer toegenomen, (juist) ook voor originele vintage-exemplaren.